Ván cờ cứu mạng kỳ thủ Ossip Bernstein

Kiện tướng quốc tế gốc Do Thái thoát án tử hình nhờ tài năng cờ vua, năm 1918.

Bernstein sinh ngày 20/9/1882 trong một gia đình gốc Do Thái, ở thành phố Zhytomyr, phía Tây Bắc Ukraine. Năm 1906, ông nhận bằng tiến sĩ luật ở Đại học Heidelberg (Đức) và bắt đầu làm luật sư tài chính. Từ năm 1903 đến Thế chiến thứ nhất (1914), Bernstein luôn nằm trong top 10 kỳ thủ giỏi nhất hành tinh. Không chỉ nổi tiếng về luật và cờ vua, Bernstein còn là doanh nhân tài ba. Nhưng, một biến cố lịch sử đã khiến ông tay trắng.

Bernstein, năm 1961 (79 tuổi). Ảnh: ANA.

Một năm sau cuộc Cách mạng tháng Mười, chính quyền Xô Viết tịch thu tài sản tư và quốc hữu hóa các ngân hàng ở Nga. Những người có liên quan đến nhân viên ngân hàng hay Nga hoàng cũng bị xử lý. Một trong số đó là Bernstein, bởi khi đó ông tư vấn pháp lý cho các ngân hàng Nga. Kỳ thủ 36 tuổi nhận án xử bắn.

Khi các tay súng đang lên đạn vào ngày hành quyết, chỉ huy của họ yêu cầu xem danh sách tử tù. Là một người mê cờ, ông nhận ra ngay cái tên Ossip Bernstein - kỳ thủ từng vô địch những giải mạnh như Berlin (Đức), Stockholm (Thụy Điển), Ostend (Bỉ) hay Moscow (Nga). Chỉ huy hỏi rằng liệu người sắp bị bắn có đúng là cao thủ làng cờ, và Bernteins cất lời xác nhận.

Lời nói đó chưa đủ là bằng chứng với viên chỉ huy, và ông thách đấu Bernstein một ván cờ. Điều kiện đặt ra cho Bernstein khá đơn giản. Nếu thắng, ông sẽ được thả. Còn nếu hòa hoặc thua, ông sẽ bị bắn. Bernstein thắng dễ ván đó, và chỉ huy giữ đúng lời hứa.

Bernstein (ngồi thứ hai từ phải sang) tại giải Cork Tostal năm 1955.

Với hai bàn tay trắng, Bernstein cùng gia đình trốn khỏi Nga để đến Paris. Tại đó, ông tiếp tục làm luật sư tài chính và khoác áo đội tuyển cờ vua Pháp, bên cạnh nhà vô địch thế giới Alexander Alekhine. Bernstein ở Pháp đến Thế chiến thứ hai.

Năm 1940, Phát xít Đức tràn vào Pháp và truy lùng những người gốc Do Thái, khiến Bernstein và gia đình lại phải bỏ của cải, trốn sang Tây Ban Nha. Họ phải đi bộ qua dãy Pyrenees vào ban đêm, trốn trong hang để tránh sự truy lùng của cảnh sát ban ngày. Sau hai đêm vắt kiệt sức, họ cũng đến được Tây Ban Nha. Nhưng, Bernstein bị đau tim và ngất đi. Cả đoàn bị bắt và giam ở hai phòng riêng. Nhờ mối quan hệ với bạn bè ở Tây Ban Nha, Bernstein và gia đình mới được thả và sống ở đó cho đến hết chiến tranh.

Cuộc sống của Bernstein chỉ êm đềm kể từ sau năm 1945. Ông tiếp tục chơi cờ vua đỉnh cao cho đến những năm 70 tuổi. Năm 1954, ông đánh ở bàn một cho Pháp tại Olympiad cờ vua. Cũng trong năm đó, Bernstein chơi ván cờ hấp dẫn bậc nhất sự nghiệp.

Tại giải đấu ở Montevideo (Uruguay), Bernstein tranh ngôi vô địch cùng Miguel Najdorf - kỳ thủ người Ba Lan. Khi đó, Najdorf giữ kỷ lục bịt mắt đánh cờ thắng 45 đối thủ cùng lúc. Khi biết phải đấu với Bernstein, Najdorf than phiền với ban tổ chức rằng anh thấy không công bằng khi đối đầu kỳ thủ đã 72 tuổi. Anh tự tin thắng đến nỗi yêu cầu ban tổ chức tăng gấp đôi giải thưởng cho người thắng cuộc và giảm tiền thưởng cho người thua. Bernstein chấp nhận nguyện vọng của đối thủ. Cầm quân trắng, ông áp đảo về thế trận so với Najdorf. Ưu thế biến thành chiến thắng cho Bernstein ở nước 37, sau khi ông lần lượt thí chất, thí hậu rồi thí xe.

Thế cờ sau 29.Re8. Trắng thí Hậu. Nhưng sau khi bắt xe ở f8, Trắng sẽ bắt lại Hậu đen với đòn chiếu tượng ở g8 rồi bắt tượng f6.

Bernstein chơi cờ đỉnh cao đến năm 80 tuổi. Ông cùng tuyển Pháp dự Olympiad cờ vua năm 1962 tại Bulgaria. Nhưng, khi máy bay chuẩn bị hạ cánh, cơn đau tim của ông tái phát.

Vài tháng sau, Bernstein qua đời.

Posted in: Ván cờ cứu mạng kỳ thủ Ossip Bernstein